Leiden University Student Repository

Slebe, Renate (2010)

Gezondheid is een schone zaak. Over de herkomst van Mexicaanse medicina tradicional, met een focus op de limpia

Master thesis | Archaeology (MA/MSc)

Ik ging naar Mexico met het idee, onderzoek te doen naar het rituele aspect van medicina tradicional om dit vervolgens te analyseren op mogelijke invloeden en pre-koloniale elementen. Tijdens mijn veldwerk waren de curanderas die ik ontmoette bijzonder gastvrij en bereid hun kennis te delen. Ze bleken echter bij de genezingen waar ik bij aanwezig was, hun uitleg erg te focussen op kruidenmedicijnen. De bij een genezing gebruikte kruiden werden altijd genoemd, zodat ik ze kon noteren. Gezien de nadruk die er door de overheid en andere onderzoekers op kruidenmedicijnen wordt gelegd, verwachtten zij wellicht dat ook mijn onderzoek zich daarop zou focussen. Ook de inpassing van medicina tradicional in de huidige gezondheidszorg en hun positie daarin was voor de vrouwen een onderwerp waarover ze vaak vertelden. Dit varieerde van boosheid over niet serieus genomen worden door westers opgeleide artsen, tot een gevoel van erkenning en trots over hetwerken voor het lokale gezondheidscentrum....Show moreIk ging naar Mexico met het idee, onderzoek te doen naar het rituele aspect van medicina tradicional om dit vervolgens te analyseren op mogelijke invloeden en pre-koloniale elementen. Tijdens mijn veldwerk waren de curanderas die ik ontmoette bijzonder gastvrij en bereid hun kennis te delen. Ze bleken echter bij de genezingen waar ik bij aanwezig was, hun uitleg erg te focussen op kruidenmedicijnen. De bij een genezing gebruikte kruiden werden altijd genoemd, zodat ik ze kon noteren. Gezien de nadruk die er door de overheid en andere onderzoekers op kruidenmedicijnen wordt gelegd, verwachtten zij wellicht dat ook mijn onderzoek zich daarop zou focussen. Ook de inpassing van medicina tradicional in de huidige gezondheidszorg en hun positie daarin was voor de vrouwen een onderwerp waarover ze vaak vertelden. Dit varieerde van boosheid over niet serieus genomen worden door westers opgeleide artsen, tot een gevoel van erkenning en trots over hetwerken voor het lokale gezondheidscentrum. Aanvankelijk leek mij, dat informatie over de toegepaste kruiden en de oorsprong daarvan, het grootste deel van mijn onderzoeksresultaat zou beslaan. Na uitwerking van mijn gegevens en een eerste analyse bleek echter het verbindende element tussen alle curanderas, de limpia te zijn. Dit veelvoorkomende ritueel, dat zo gewoon is dat ik er altijd zonder problemen bij aanwezig mocht zijn, is nog weinig onderzocht. Net als het eerder beschreven warm/koud syndroom is er ook bij de limpia onduidelijkheid over de herkomst. Is het een inheems ritueel dat is blijven voortbestaan, is het van Spaanse oorsprong of is het een vermenging van beide? Producten die bij een limpia worden gebruikt zijn soms inheems (copal) en soms Europees (wijnruit, basilicum). In toepassing zijn er echter in beide culturen soortgelijke producten te vinden: copal is vergelijkbaar met de Europese wierook, aromatische planten komen zowel in Spanje als in Mexico voor. Net als bij het veelbesrpoken warm/koud syndroom kan het voorkomen van dit ritueel in diverse delen van Latijns-Amerika een argument voor Spaanse oorsprong zijn – het ritueel is te vinden in de landen die door de Spanjaarden gekoloniseerd werden. Maar het kan ook pleiten voor inheemse oorsprong: het ritueel kan een onderdeel van een Amerika-breed wereldbeeld zijn, waarin meerdere concepten terugkomen in verschillende delen van het continent. De medicina tradicional die de verschillende curanderas toepassen, bevat diverse non-inheemse elementen. Moderne New Age invloeden worden geincorporeerd, evenals moderne medicijnen zoals paracetamol. Tarotkaarten worden gebruikt bij het waarzeggen. Spaanse koloniale invloed blijkt duidelijk uit de alomtegenwoordigheid van het katholicisme. Kruis, huisaltaar en gebeden gericht aan de heilige drie-eenheid spelen een belangrijke rol bij genezingen. De inheemse goden, die eerder een belangrijke rol speelden bij genezingen, zijn vervangen door de Spaanse god en heiligen. Europese kruiden zijn overgenomen en ook het Spaanse gebruik van de pols nemen om een diagnose te stellen wordt nu nog door Mexicaanse curanderas toegepast. Omdat er weinig pre-koloniale bronnen zijn is het moeilijk om expliciet prekoloniale inheemse tradities aan te wijzen. In algemene woorden kan gesteld worden dat het gebruik van kruiden en rituelen bij genezingen, ook vóór de verovering gebeurde. Duidelijk pre-koloniaal van oorsprong zijn de temazcals, inheemse zweetbaden waarin men zich ritueel, geestelijk laat reinigen. Het concept van de rituele reiniging was dus al voor de komst van de Spanjaarden in Mexico aanwezig. Een andere, laagdrempelige, rituele reiniging als een limpia zou goed passen binnen het geschetste beeld van de pre-koloniale geneeswijzen. Anderzijds was ook de Spaanse geneeskunst in de 16e eeuw nog vol religieuze elementen. Ook in Spanje zou een gebruik als een rituele reiniging, waardoor beheksingen ontdaan worden, kunnen hebben bestaan. Wellicht bestonden beide en is de hedendaagse limpia een mengvorm. Verder onderzoek hiernaar is nodig, om met meer zekerheid een uitspraak hierover te kunnen doen.Show less

Author

Slebe, Renate

Faculty

Faculty of Archaeology

Supervisors

Hernandez Sanchez, G.

ECTS Credits

20

Language

nl