Leiden University Student Repository

Kik, Hanneke (2010)

Gips in beeld. De collectie gipsafgietsels van klassieke sculptuur van het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden, 1818 – 2008

Master thesis | Archaeology (MA/MSc)

Na bijna een halve eeuw afgedaan te zijn als nutteloos en zonder waarde, zijn gipsafgietsels sinds de jaren ’90 internationaal een ‘hot topic’ en wordt over gipsafgietsels niet meer gedacht als waardeloos, maar als waardevol. Het gebruik van gipsafgietsels is in de loop van de eeuwen sterk veranderd. Van onderdeel van de Kunst- un Wunderkammer, statussymbool en souvenir naar educatief object voor tekenonderwijs en wetenschappelijk onderwijs, tot hulpmiddel om het beschavingsniveau van het ‘gewone volk’ te verbeteren. De collectie gipsafgietsels van het RMO heeft gipsafgietsels van al deze categorieën en geeft daarmee een waardevol overzicht van een historische ontwikkeling. De Trajanusafgietsels zijn representanten van het gipsafgietsel als statussymbool, de Aegineten en de gipsafgietsels van het Parthenon van gipsafgietsels als educatief hulpmiddel voor het archeologisch onderwijs, de collectie van Lodewijk Napoleon voor gipsafgietsels als educatie voor het volk en als educatief...Show moreNa bijna een halve eeuw afgedaan te zijn als nutteloos en zonder waarde, zijn gipsafgietsels sinds de jaren ’90 internationaal een ‘hot topic’ en wordt over gipsafgietsels niet meer gedacht als waardeloos, maar als waardevol. Het gebruik van gipsafgietsels is in de loop van de eeuwen sterk veranderd. Van onderdeel van de Kunst- un Wunderkammer, statussymbool en souvenir naar educatief object voor tekenonderwijs en wetenschappelijk onderwijs, tot hulpmiddel om het beschavingsniveau van het ‘gewone volk’ te verbeteren. De collectie gipsafgietsels van het RMO heeft gipsafgietsels van al deze categorieën en geeft daarmee een waardevol overzicht van een historische ontwikkeling. De Trajanusafgietsels zijn representanten van het gipsafgietsel als statussymbool, de Aegineten en de gipsafgietsels van het Parthenon van gipsafgietsels als educatief hulpmiddel voor het archeologisch onderwijs, de collectie van Lodewijk Napoleon voor gipsafgietsels als educatie voor het volk en als educatief hulpmiddel bij het tekenonderwijs en het onderwijs in kunstgeschiedenis. De hele collectie afgietsels van het Rijksmuseum van Oudheden, niet alleen de collectie klassieke afgietsels, vertelt daarnaast een deel van de geschiedenis van het museum, van het ontstaan van het museum als archeologisch kabinet met de nadruk op onderwijs, via de steeds publieksgerichtere functie tot het volledig afstoten van de gipscollectie op het moment dat de onderwijskundige functie niet meer van toepassing was, omdat niet meer de studenten maar nog slechts het algemene publiek onderwezen werd. Het veranderende universitaire onderwijs bij opleidingen als Kunstgeschiedenis en Archeologie, waar steeds meer gebruikt werd gemaakt van dia’s of foto’s waardoor het niet meer nodig was een gipscollectie te bezoeken, heeft in belangrijke mate bijgedragen aan het verdwijnen van de gipsen uit musea in het algemeen, met als goed voorbeeld het verdwijnen van de afgietsels uit de vaste opstelling van het Rijksmuseum van Oudheden en het sluiten van de gipsgalerij met de studiecollectie. Een andere waarde die de gipsafgietsels hebben is hun historische waarde. De afgietsels dateren van meer dan 200 jaar tot 50 jaar geleden, waardoor de afgietsels jong antiek of antiek genoemd mogen worden. De afgietsels zijn door hun leeftijd ondertussen ook ‘echte’ museale objecten geworden, authentieke stukken in plaats van slechts simpele kopieën. Als museaal object geven ze informatie over de smaak van die tijd, over de verschillende wetenschappelijke en museale netwerken die bestonden en over de verschillende technieken die werden gebruikt bij het maken van afgietsels. Enkele stukken, namelijk de afgietsels van de zuil van Trajanus, zijn ondertussen al zo oud, dat ze kwalitatief beter zijn dan het door weer, wind en uitlaatgassen geteisterde origineel. Gipsafgietsels kunnen ook weer een nieuwe educatieve waarde krijgen. Zoals aan het einde van het laatste hoofdstuk al is vermeld, heeft het Rijksmuseum van Oudheden heeft enkele afgietsels in de vaste opstelling Grieken en Etrusken geplaatst. Het Allard Pierson Museum leidt jaarlijks vele schoolgroepen en studenten van kunstacademies rond over de gipszolder. Toch is de in het begin van de 20e eeuw ontstane aanbidding van het ‘echte’ en ‘authentieke’ is nog steeds sterk aanwezig in de westerse maatschappij. Wanneer de bezoeker echter oog in oog staat met de levensgrote afgietsels van de Apollo Belvedere of de Venus van Arles, is de tijdloze schoonheid van het origineel net zo aanwezig bij de kopie. De wonderlijke verhalen in de geschiedenis van de gipscollectie van het Rijksmuseum van Oudheden - van het transport van gipsafgietsels over land en zee, van Livorno tot Leiden, van Parijs tot Amsterdam - fascineren velen, net als de bijzondere herkomst van sommige afgietsels, zoals de stukken die een directe link met Lodewijk XIV hebben. Er is nog veel interessant onderzoek te doen naar de gipscollectie van het RMO, die haar desastreuze geschiedenis van de afgelopen decennia achter zich heeft gelaten en een mooie en lange toekomst tegemoet gaat.Show less

Author

Kik, Hanneke

Faculty

Faculty of Archaeology

Supervisors

Halbertsma, R.B.

ECTS Credits

20

Language

nl