Lateral reading en vertical reading als methoden van bronverificatie: Een kwalitatief onderzoek onder Nederlandse onderzoeksjournalisten

De rol van desinformatie in het huidige informatielandschap is sterk gestegen. Steeds meer mensen zijn ontvankelijk voor nepnieuws, dat soms ronduit gevaarlijk voor mens en democratie kan zijn. Eén van de grootste vijanden van desinformatie is de factchecker, die de ware feiten boven tafel probeert te halen. De werkwijze van factcheckers is al uitvoerig onderzocht, maar zij zijn niet de enigen die efficiënt bronnen moeten kunnen verifiëren. Aan de hand van dit kwalitatieve onderzoek wordt gekeken naar de wijze waarop onderzoeksjournalisten te werk gaan als het aankomt op bronverificatie. Als uitgangspunt worden de principes van lateral en vertical reading gebruikt, twee verschillende methoden om een bron te bestuderen. De onderzoeksvraag van dit onderzoek luidt dan ook: Passen Nederlandse onderzoeksjournalisten vooral vertical reading of lateral reading toe om online informatie te verifiëren? Om tot een bevredigend antwoord te komen wordt gebruik gemaakt van een veldexperiment,...Show moreDe rol van desinformatie in het huidige informatielandschap is sterk gestegen. Steeds meer mensen zijn ontvankelijk voor nepnieuws, dat soms ronduit gevaarlijk voor mens en democratie kan zijn. Eén van de grootste vijanden van desinformatie is de factchecker, die de ware feiten boven tafel probeert te halen. De werkwijze van factcheckers is al uitvoerig onderzocht, maar zij zijn niet de enigen die efficiënt bronnen moeten kunnen verifiëren. Aan de hand van dit kwalitatieve onderzoek wordt gekeken naar de wijze waarop onderzoeksjournalisten te werk gaan als het aankomt op bronverificatie. Als uitgangspunt worden de principes van lateral en vertical reading gebruikt, twee verschillende methoden om een bron te bestuderen. De onderzoeksvraag van dit onderzoek luidt dan ook: Passen Nederlandse onderzoeksjournalisten vooral vertical reading of lateral reading toe om online informatie te verifiëren? Om tot een bevredigend antwoord te komen wordt gebruik gemaakt van een veldexperiment, waarbij deelnemende onderzoeksjournalisten een aantal bronnen enige minuten moeten bestuderen, alvorens aan te geven hoe betrouwbaar zij deze achten. De respondenten zijn een vrij diverse groep, afkomstig van verschillende redacties, met ook verschillende specialismen. Uiteindelijk is duidelijk dat onderzoeksjournalisten een mix van vertical en lateral reading inzetten bij het bestuderen van bronnen. Het grootste verschil in de resultaten is deels te verklaren door het al dan niet ontbreken van een duidelijke strategie bij sommige deelnemers, een uitkomst die ook in eerder onderzoek waargenomen is. Efficiënt filteren en selecteren van informatie ging niet alle onderzoeksjournalisten even goed af, en sommigen worden zo overladen met informatie dat het opstellen van een goede strategie uitblijft. Daarnaast komt het opvallend vaak voor dat onderzoeksjournalisten vertrouwen op intuïtie. Een deel hiervan komt voor uit werkervaring en een deel van zogenaamd ‘gezond verstand’. Hierop vertrouwen kan veel tijd schelen in het onderzoeksproces, maar kan ditzelfde proces ook sterk in de weg staan. Zo werd tijdens het onderzoek meer dan eens relevante informatie niet meegenomen, simpelweg omdat de bron er niet betrouwbaar uitzag. Op basis van deze bevindingen is aanbevolen om op journalistieke opleidingen meer aandacht te besteden aan het opzetten van efficiënte zoekstrategieën om bronnen te verifiëren. Onderzoeksjournalisten moeten gezien de omvang van hun onderzoek meer handvatten krijgen om zo goed mogelijk informatie te filteren, om zo een completer beeld te krijgen. Vervolgonderzoek zou zich kunnen richten op het opstellen van een dergelijke strategie, of meer vergelijkend onderzoek kunnen doen tussen factcheckers en onderzoeksjournalisten.Show less

Leiden University Student Repository

Documents

In Collections

Lateral reading en vertical reading als methoden van bronverificatie: Een kwalitatief onderzoek onder Nederlandse onderzoeksjournalisten