Strijdlustige Intellectuelen. De Socialistische Gids als maakbaarheidsinstrument van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij

In deze scriptie is de redactie van het wetenschappelijk tijdschrift van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) onderzocht. Deze scriptie gaat over ideeën en sociale verhoudingen en over de wisselwerking daartussen. De redactie van De Socialistische Gids is bestudeerd aan de hand van het zelfbedachte concept intellectuele performance met als doel om in kaart te brengen wat wetenschap voor verschillende leden van de sociaaldemocratische partij betekende. Eind december 1915 werd De Socialistische Gids als ‘nieuwjaarsgeschenk’ verwelkomd in de partij. Het was een ‘teeken, dat de energie bij ons niet is gedood; dat wij nog vertrouwen in de toekomst hebben; dat wij rustig voortwerken aan onze ontwikkeling’, schreef de partijkrant Het Volk. Kennelijk waren de verwachtingen van de wetenschap hooggespannen. In deze scriptie zijn deze verwachtingen in kaart gebracht. Daarbij was de vraag leidend wat intellectuelen en wetenschappers verwachtten van wetenschap en het wetenschappelijk...Show moreIn deze scriptie is de redactie van het wetenschappelijk tijdschrift van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij (SDAP) onderzocht. Deze scriptie gaat over ideeën en sociale verhoudingen en over de wisselwerking daartussen. De redactie van De Socialistische Gids is bestudeerd aan de hand van het zelfbedachte concept intellectuele performance met als doel om in kaart te brengen wat wetenschap voor verschillende leden van de sociaaldemocratische partij betekende. Eind december 1915 werd De Socialistische Gids als ‘nieuwjaarsgeschenk’ verwelkomd in de partij. Het was een ‘teeken, dat de energie bij ons niet is gedood; dat wij nog vertrouwen in de toekomst hebben; dat wij rustig voortwerken aan onze ontwikkeling’, schreef de partijkrant Het Volk. Kennelijk waren de verwachtingen van de wetenschap hooggespannen. In deze scriptie zijn deze verwachtingen in kaart gebracht. Daarbij was de vraag leidend wat intellectuelen en wetenschappers verwachtten van wetenschap en het wetenschappelijk tijdschrift voor zichzelf en voor de SDAP en wat de partijtop verwachtte van de wetenschapsbeoefening in de partij. Voor de redactie-secretaris en criminoloog Willem Bonger (1876-1940) gold de praktische wetenschap als de motor van de sociale vooruitgang. Hij wilde wetenschappen zoals natuurkunde, wiskunde, biologie en psychologie beoefenen in de SDAP met als doel om de socialistische maatschappij te maken. Zowel zijn politieke als academische werk getuigt van een sterk geloof in de maakbaarheid van de maatschappij. Deze maakbaarheidsgedachte zou een generatie jongere partij-intellectuelen beïnvloeden en na de Tweede Wereldoorlog doorwerken in de Partij van de Arbeid (PvdA). Binnen de redactie riep Bongers ambitie om de socialistische maatschappij letterlijk te maken met behulp van wetenschap echter de nodige weerstand op. Redactielid en partijleider Pieter Jelles Troelstra (1860-1930) vond wetenschapsbeoefening in de partij om heel andere redenen belangrijk. Hij gebruikte wetenschap als troef die op politiek opportune momenten gespeeld kon worden ten bate van zijn machtspositie. Socioloog Rudolf Kuyper (1874-1934) zag wetenschapsbeoefening als manier om een verstarring van het geestesleven van de partij te voorkomen. Hij zag De Socialistische Gids als ideologisch vernieuwingsinstrument. Deze verschillende opvattingen van wat wetenschap betekende voor de SDAP vormden het praktische redactiewerk. Uit deze scriptie blijkt dat politieke intellectuelen en wetenschappers meer waren dan opperpriesters van Marx. Zij vormden de voorhoede van het socialisme en droegen op fundamentele wijze bij aan de ontwikkeling van het socialisme. Als belangrijkste conclusie van deze scriptie is vastgesteld dat de betekenis van wetenschap veranderde in de SDAP in de eerste helft van de twintigste eeuw. Wetenschap werd beoefend met het doel om in de maatschappij in te grijpen. Wetenschap werd praktischer en pragmatischer ingezet dan voorheen. De Socialistische Gids laat de geboorte van het maakbaarheidsdenken en de technocratie zien. Het maakbaarheidsdenken van Bonger vormt een brug tussen het vroege marxisme van de SDAP en de naoorlogse sociaaldemocratische politiek.Show less

Leiden University Student Repository

Documents

In Collections

Strijdlustige Intellectuelen. De Socialistische Gids als maakbaarheidsinstrument van de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij