'Moeder natuur?' Een Heroverweging van Ecofeminisme door Film en Literatuur

Ecofeminisme is een relatief jonge en toch controversiële stroming. In simpele termen gaat het over de relatie tussen vrouw en natuur, maar hoe die relatie eruitziet, verschilt van ecofeminist tot ecofeminist. Voor de grondlegger van de stroming, Françoise d’Eaubonne, was het een manier om vrouwen op een voetstuk te plaatsen, en daarmee mannen tot een tweederangspositie in de samenleving te degraderen. Cultureel ecofeminisme, een zijtak van ecofeminisme, doet hetzelfde, alleen hecht het specifiek belang aan ‘natuurlijke’ eigenschappen die vrouwen in zich hebben. Deze manier van denken kan volgens ecofeministen als Val Plumwood en Greta Gaard echter nooit de bevrijding van vrouwen en natuur teweegbrengen. Vrouwen en natuur blijven hier tegenover mannen en beschaving staan, in plaats van ernaast. Er is een ecofeminisme nodig dat deze binaire opposities onderuit haalt en ze niet slechts omdraait. Volgens Neelam Jabeen kan postkoloniaal ecofeminisme de oplossing bieden. Deze zijtak...Show moreEcofeminisme is een relatief jonge en toch controversiële stroming. In simpele termen gaat het over de relatie tussen vrouw en natuur, maar hoe die relatie eruitziet, verschilt van ecofeminist tot ecofeminist. Voor de grondlegger van de stroming, Françoise d’Eaubonne, was het een manier om vrouwen op een voetstuk te plaatsen, en daarmee mannen tot een tweederangspositie in de samenleving te degraderen. Cultureel ecofeminisme, een zijtak van ecofeminisme, doet hetzelfde, alleen hecht het specifiek belang aan ‘natuurlijke’ eigenschappen die vrouwen in zich hebben. Deze manier van denken kan volgens ecofeministen als Val Plumwood en Greta Gaard echter nooit de bevrijding van vrouwen en natuur teweegbrengen. Vrouwen en natuur blijven hier tegenover mannen en beschaving staan, in plaats van ernaast. Er is een ecofeminisme nodig dat deze binaire opposities onderuit haalt en ze niet slechts omdraait. Volgens Neelam Jabeen kan postkoloniaal ecofeminisme de oplossing bieden. Deze zijtak heeft oog voor meerdere vormen van onderdrukking en is daardoor beter in staat zich te verzetten tegen binaire opposities. Een functionele manier om de boodschap van postkoloniaal ecofeminisme tot mensen te laten doordringen, is via film en literatuur. Deze kunstvormen zijn vanwege hun toegankelijkheid en potentieel om afwijkende ideeën mee uit te werken zeer geschikt om mensen kritisch te laten nadenken. Door de verwachtingen van kijkers of lezers te ondermijnen, kunnen film en literatuur postkoloniaal ecofeminisme introduceren als alternatief voor cultureel ecofeminisme. Deze scriptie werkt de bovenstaande ideeën uit door middel van twee films en twee literaire werken. De films zijn Picnic at Hanging Rock (Peter Weir, 1975) en Daughters of the Dust (Julie Dash, 1991), de boeken zijn Jane Eyre (1847) van Charlotte Brontë en Wide Sargasso Sea (1966) van Jean Rhys. Deze werken problematiseren op een of andere manier de traditionele, essentalistische relatie tussen vrouw en natuur. Zo draaien ze genderrollen om, vervagen ze de grens tussen interieur en exterieur en laten ze ongehoorde stemmen horen. Vergelijkingen tussen de werken zullen daarnaast duidelijk maken dat de onderdrukking van vrouwen en natuur onlosmakelijk verbonden is met racisme en kolonisatie. Het tegengaan van één zal niet slagen zonder het tegengaan van allemaal.Show less

Leiden University Student Repository

Documents

In Collections

'Moeder natuur?' Een Heroverweging van Ecofeminisme door Film en Literatuur