Research master thesis | Developmental Psychopathology in Education and Child Studies (research) (MSc)
open access
2016-11-22T00:00:00Z
Sleeping difficulties have a negative influence on cognitive functioning and behavioral problems, in both children and adults (Alhola & Polo-Kantola, 2007; Astill et al., 2012). Studies have...Show moreSleeping difficulties have a negative influence on cognitive functioning and behavioral problems, in both children and adults (Alhola & Polo-Kantola, 2007; Astill et al., 2012). Studies have revealed that temperament might be a predictor of sleep disturbances in children. The aim of the current study was to examine the association between different temperament traits and sleep disturbances, sleep onset latency, sleep duration and subjective sleep quality in children. Participants were 113 children, aged 9 – 11 years (M = 10.47 years; SD = .72). Parents kept track of a sleep diary and both parents and children completed several questionnaires, regarding sleep and temperament. Significant associations were found between the different sleep disturbances and effortful control, high intensity pleasure/surgency, frustration, affiliation, and fear. Sleep duration was related to affiliation and fear. Subjective sleep quality was associated with affiliation and shyness. The current study provides evidence for the association between and sleep and temperament.Show less
Research master thesis | Developmental Psychopathology in Education and Child Studies (research) (MSc)
open access
2016-01-01T00:00:00Z
This study examined whether temperament is a moderator of the association between sleep duration and the cognitive functions alertness, inhibition, and working memory in 130 children (56 boys and...Show moreThis study examined whether temperament is a moderator of the association between sleep duration and the cognitive functions alertness, inhibition, and working memory in 130 children (56 boys and 74 girls) aged 9 to 11 years. The children completed a short 3-min version of the Psychomotor Vigilance Task (PVT), a GoNogo task and a visual Digit Span test. Furthermore, a questionnaire regarding temperament (EATQ-R) was filled out by the children. Parents kept a sleep log for a week. ANCOVA results showed that the relation between average sleep duration on weekdays and alertness (PVT mean reaction time (RT) and PVT number of lapses) was moderated by the temperament traits extraversion (pPVT_RT = .030, η2 = .05; pPVT_lapses = .076, η2 = .03) and negative affectivity (pPVT_RT = .039, η2 = .04; pPVT_lapses = .057, η2 = .04). Relatively high levels of extraversion or low levels of negative affectivity were associated with more adverse effects of inadequate sleep on alertness. For inhibition and working memory this effect was not found. No significant interaction effects appeared for the other temperament traits: effortful control and affiliativeness. We conclude that the sensitivity for sleep related cognitive decrements in children can be partly explained by differences in temperamental traits.Show less
Binnen de huidige studie werd ingegaan op een mogelijk verband tussen experimentele slaapduurvermindering en de aandacht en het werkgeheugen bij kinderen in de leeftijd van acht tot twaalf jaar in...Show moreBinnen de huidige studie werd ingegaan op een mogelijk verband tussen experimentele slaapduurvermindering en de aandacht en het werkgeheugen bij kinderen in de leeftijd van acht tot twaalf jaar in de normale populatie. De onderzoeksgroep bestond uit 30 kinderen (gemiddelde leeftijd = 9,9 jaar), waarvan 18 meisjes en 12 jongens. Kinderen sliepen gedurende drie weken volgens een vooraf vastgesteld slaapschema. De eerste week van het slaapschema was een baselineperiode en in de tweede en derde week vond een experimentele slaapduurvermindering of -verlenging plaats van één uur gedurende drie opeenvolgende nachten. In dit onderzoek werd alleen naar de slaapduurverminderingsperiode gekeken. Om de aandacht en het werkgeheugen bij de kinderen te meten, is een subtest van de WISC-IIINL, Cijferreeksen (Voor- en Achterwaarts), afgenomen. De Cijferreeksen is een test die een beroep doet op het (fonologisch) korte termijn geheugen, het concentratievermogen, het werkgeheugen en, daarmee samenhangend, de aandacht van kinderen. De test werd zowel in de baselineperiode als in de slaapduurverminderingsperiode bij de kinderen afgenomen. De resultaten wezen uit dat er geen significant verschil bestaat tussen de totaalscore op de Cijferreeksen in de baseline- en de slaapduurverminderingsperiode. Kinderen met een slaapduurvermindering van één uur gedurende drie opeenvolgende nachten hebben dus geen significant slechtere aandacht- en werkgeheugenfuncties ten opzichte van kinderen zonder deze slaapduurvermindering. Wel bleek er een significant verschil binnen de mate van slaapduurvermindering in relatie tot de aandacht en het werkgeheugen. Implicaties voor verder onderzoek en de praktijk worden besproken.Show less
Uit recent onderzoek is gebleken dat een verminderde slaapduur en verminderde slaapkwaliteit een negatief effect hebben op het cognitief functioneren van volwassenen. In deze studie is nagegaan of...Show moreUit recent onderzoek is gebleken dat een verminderde slaapduur en verminderde slaapkwaliteit een negatief effect hebben op het cognitief functioneren van volwassenen. In deze studie is nagegaan of deze resultaten ook gelden voor kinderen in de basisschoolleeftijd en voor complexere cognitieve functies, namelijk het werkgeheugen en complexe aandachtprocessen. Verspreid over tien verschillende Nederlandse basisscholen hebben 57 ouders van kinderen in de leeftijd van acht tot twaalf jaar toestemming gegeven om hun kind drie keer onder schooltijd te laten testen, vier vragenlijsten in te vullen en drie weken lang een slaapdagboek over hun kind bij te houden. De ouders stemden er ook mee in hun kind zes dagen lang een uur eerder of later naar bed te sturen. Het experiment bestond uit drie condities (baseline, slaaprestrictie en slaapverlenging) die door alle kinderen zijn doorlopen. Aan het eind van elke conditie is bij de 57 kinderen een parallelversie van de WISC-III-NL subtest ‘Cijferreeksen Voorwaarts’ en ‘Cijferreeksen Achterwaarts’ afgenomen. Uit dit onderzoek kwamen geen significante verschillen in het functioneren van het werkgeheugen en de complexe aandachtprocessen tussen de drie slaapcondities naar voren. Wel is er een trend waar te nemen van een negatieve invloed van slaapbeperking en een positieve invloed van slaapverlenging op de prestatie van het werkgeheugen en complexe aandachtprocessen. Deze trend is ook waar te nemen voor de kwaliteit van de slaap. Dit onderzoek levert geen bewijs voor de invloed van een uur korter of langer slapen op het functioneren van het werkgeheugen en complexe aandachtprocessen bij kinderen in de leeftijd van acht tot twaalf jaar.Show less
Deze studie onderzocht het effect van drie nachten slaapbeperking ( ≥ 30 minuten) op het werkgeheugen en het beoordelen van de betrouwbaarheid van gezichten. Gedurende drie weken werden kinderen in...Show moreDeze studie onderzocht het effect van drie nachten slaapbeperking ( ≥ 30 minuten) op het werkgeheugen en het beoordelen van de betrouwbaarheid van gezichten. Gedurende drie weken werden kinderen in hun natuurlijke omgeving blootgesteld aan drie experimentele condities (baseline, slaapbeperking en slaapverlenging). Er werd gecounterbalanced voor volgorde van experimentele conditie en washout periodes werden ingezet om overdraagbare effecten van de condities te voorkomen. Van de geworven respondenten (N = 57) is bij 63% (19 meisjes, 13 jongens) het beperken van de slaapduur gelukt (vermindering van slaapduur van tenminste 30 minuten t.o.v. de baseline). Deze kinderen (M leeftijd = 9.87 jaar) sliepen tijdens slaapbeperking significant korter (M = 566.30 minuten, SD = 30.78) dan tijdens een normale week slaap (M = 616.37 minuten, SD = 30.06). Er werd geen effect gevonden van slaapbeperking op het werkgeheugen en het beoordelen van de betrouwbaarheid van gezichten. Echter, kinderen beoordeelden gezichten significant sneller na slaapbeperking p < .001). Hoewel significante effecten van de moderatoren op de slaapduur, de cognitie en de emotie uitbleven, werden er duidelijke trends waargenomen. Zo onderscheidden ochtendtypes zich van gemiddelde types en avondtypes. Zij hadden een langere slaapduur,sliepen in het weekend minder en slaapbeperking leek geen invloed te hebben op hun werkgeheugen. Bovendien beoordeelden zij de betrouwbaarheid van gezichten, in tegenstelling tot de twee andere types, positiever tijdens slaapbeperking dan tijdens de baseline. Aangezien experimentele slaaponderzoeken bij kinderen schaars zijn, leveren deze resultaten een substantiële bijdrage aan de wetenschappelijke literatuur.Show less
Introductie Er is onderzocht of er een relatie is tussen de slaapduur en het werkgeheugen van kinderen van 8-9 jaar (n=30) en kinderen van 10-11 jaar oud (n =27), waarbij experimentele manipulatie...Show moreIntroductie Er is onderzocht of er een relatie is tussen de slaapduur en het werkgeheugen van kinderen van 8-9 jaar (n=30) en kinderen van 10-11 jaar oud (n =27), waarbij experimentele manipulatie van de slaapduur plaatsvond. Verwacht werd dat kinderen van 8 en 9 jaar minder lang zouden slapen dan kinderen van 10 en 11 jaar oud en laatstgenoemde groep kinderen beter zou scoren op taken die het werkgeheugen meten. Daarnaast was de verwachting dat kinderen na de slaapbeperking minder goed zouden presteren op taken die het werkgeheugen meten en slaapverlenging samen zou gaan met betere prestaties. Methode In de eerste week werd de slaapduur in de basisconditie gemeten, waarna de slaapduur in de twee daaropvolgende weken drie opeenvolgende nachten met één uur werd verlengd en beperkt. Slaapduur werd gemeten met een slaaplogboek en actigrafie. Het werkgeheugen werd onderzocht met de WISC-IIINL testen Cijferreeksen Voorwaarts en Cijferreeksen Achterwaarts. Ook is er gebruik gemaakt van de Algemene Vragenlijst, Child Behavior Check List, Vragenlijst voor Chronotype bij Kinderen en de Vragenlijst Slaapgewoonten van het kind. Resultaten Kinderen van 8 en 9 jaar oud sliepen in de basisconditie significant langer (M=613.04 minuten, SD= 34.60) dan kinderen van 10 en 11 jaar (597.44 minuten, SD= 28.05) (p<.05). De oudere leeftijdsgroep scoorde in de basisconditie gemiddeld hoger op beide cijferreeksen, maar er was geen sprake van een significant verschil. Er bleek een significante correlatie tussen slaapduur gemeten met actigrafie in de basisconditie en scores op beide cijferreeksen van kinderen van 8 en 9 jaar oud (p<.01). Kinderen van 8 en 9 jaar bij wie slaapbeperking of slaapverlenging was geslaagd, gemeten met actigrafie, scoorden significant hoger op Cijferreeksen Voorwaarts in deze betreffende condities vergeleken met de basisconditie. Discussie De gevonden significante resultaten komen niet geheel overeen met de verwachting en dienen met voorzichtigheid te worden geïnterpreteerd. Nader onderzoek naar de relatie tussen slaapduur en het werkgeheugen is aan te bevelen.Show less
Het doel van dit onderzoek is om het effect van slaapduurbeperking en verlenging op het uitgeslapen gevoel, de stemming, aandacht en werkgeheugen van kinderen te analyseren. Dit is onderzocht bij...Show moreHet doel van dit onderzoek is om het effect van slaapduurbeperking en verlenging op het uitgeslapen gevoel, de stemming, aandacht en werkgeheugen van kinderen te analyseren. Dit is onderzocht bij 57 kinderen middels experimenteel onderzoek. De gemiddelde leeftijd was 9.9 jaar (M= 9.897, SD=0.795 ). Na een week baselineslaap volgden twee keer drie dagen van één uur restrictie en verlenging. Tussen de twee xperimentele fasen was er een wash-out periode van vier dagen. De testafname vond plaats na drie nachten van slaaprestrictie en nog eens na de verlenging. Om de onderzoeksvraag te beantwoorden, is gebruik gemaakt van het slaaplogboek en de subtest cijferreeksen van WISC IV®. Middels het slaaplogboek zijn stemming en uitgeslapen gevoel geanalyseerd. Ook is meegenomen of, en hoe lang, kinderen ’s nachts wakker zijn geweest. Uit de resultaten blijkt dat een verandering groter dan twee keer de ‘reliable change index’ in de slaapduurbeperkingsconditie bij 62.7% van de kinderen is gelukt. Bij de verlenging is dit bij 60.8% gelukt. Het gaat om een verandering in slaapduur van 30 minuten. Er is geen invloed gevonden voor verlenging of beperking op werkgeheugen en de aandacht. In de slaapduurbeperkingsconditie geven kinderen een lagere score aan de variabele stemming dan in de baselineconditie. Deze resultaten gelden ook voor kinderen die ’s nachts wakker worden. Slaapduurverlenging heeft geen invloed op stemming. Bij uitgeslapen gevoel worden er effecten voor slaapduurverkorting en verlenging gevonden. Korter slapen leidt tot een minder hoge score op uitgeslapen gevoel, langer slapen tot een hogere score in vergelijking met de baseline conditie. Bij kinderen die ’s nachts wakker worden is het effect van langer slapen groter dan bij de totale onderzoeksgroep.Show less
De term executieve functies is overkoepelend voor verschillende vaardigheden die verantwoordelijk zijn voor het controleren en reguleren van cognitieve processen. Normale ontwikkelingsmodellen van...Show moreDe term executieve functies is overkoepelend voor verschillende vaardigheden die verantwoordelijk zijn voor het controleren en reguleren van cognitieve processen. Normale ontwikkelingsmodellen van executieve functies in de vroege kinderjaren zijn van belang om verstoringen in deze ontwikkeling vroeg te kunnen onderkennen en vroege interventie in te zetten. Dit onderzoek is gericht op het in kaart brengen van de ontwikkeling van executieve functies bij Nederlandse jongens en meisjes in de leeftijd van twee tot en met vijf jaar. Er is nog geen eerder onderzoek gedaan naar de ontwikkeling van executieve functies gedurende deze voorschoolse periode waarbij gebruik is gemaakt van gedragobservaties van kinderen in hun dagelijkse omgeving, waardoor dit onderzoek vernieuwend is. Een algemene vragenlijst en de observatievragenlijst BRIEF-P zijn door 856 ouders ingevuld met betrekking tot 53.3% jongens en 46.7% meisjes in de leeftijd van twee tot en met vijf jaar. De BRIEF-P omhelst vijf klinische schalen, die elk een specifiek aspect weergeven van het executief functioneren: inhibitie, cognitieve flexibiliteit, emotionele controle, werkgeheugen en plannen/organiseren. Na analyse blijkt er een ontwikkeling van de executieve functie inhibitie vanaf drie jaar en van de executieve functies cognitieve flexibiliteit en werkgeheugen vanaf vier jaar en vertonen jongens bij alle executieve functies meer problemen dan meisjes, waarbij de leeftijdsfase waarin dit voorkomt verschilt per executieve functie. De bevindingen in dit onderzoek leiden tot een aantal inzichten die waardevol zijn voor het onderzoeksgebied omdat ze bestaande theorieën ondersteunen, ontstaan uit onderzoek met behulp van neurocognitieve taken, en extra kracht bij zetten omdat er in dit onderzoek gebruik is gemaakt van een observatievragenlijst om de ontwikkeling van executieve functies in kaart te brengen.Show less
Een goede nachtrust is van belang voor het goed kunnen functioneren in het dagelijks leven. Dit geldt niet alleen voor volwassenen, maar ook voor kinderen. Het effect van slaaptekort of een teveel...Show moreEen goede nachtrust is van belang voor het goed kunnen functioneren in het dagelijks leven. Dit geldt niet alleen voor volwassenen, maar ook voor kinderen. Het effect van slaaptekort of een teveel aan slaap is bij kinderen nog niet voldoende onderzocht. In dit onderzoek wordt het effect gemeten van een uur slaapbeperking of een uur slaapverlenging op het functioneren van het werkgeheugen bij kinderen in de basisschoolleeftijd. Het werkgeheugen is een cognitieve functie die bij kinderen helpt om goed mee te kunnen op school en om op de juiste wijze om te gaan met sociale situaties. Het is daarom een belangrijke factor voor het effect van slaaptekort. De mogelijkheid bestaat dat de invloed op het werkgeheugen, van het slaaptekort of teveel slaap, beïnvloedt wordt door het chronotype. Dit chronotype bepaalt op welk tijdstip op de dag het lichaam het meest actief is en men het beste kan functioneren. Aan het onderzoek namen 57 kinderen deel in de leeftijd van acht tot en met elf jaar op het regulier basisonderwijs. Met behulp van een slaaplogboek en een neuropsychologische taak voor het meten van het werkgeheugen (cijferreeksen) is gekeken wat het effect is van een uur slaapbeperking of verlenging gedurende drie dagen. Slaapbeperking of slaapverlenging heeft geen significant effect op de totaal score van cijferreeksen (F(2, 24)= 2.49; p= .09) en cijferreeksen achterwaarts (F(2,24)= 1.06; p= .35). Er is wel een significant effect op de cijferreeksen voorwaarts (F(2,24)= 6.02; p= .005). De kinderen halen een significant hogere score op de taak cijferreeksen voorwaarts na een slaapverlenging of slaapbeperking. Een verklaring voor het effect bij cijferreeksen voorwaarts komt mogelijk door een leereffect dat behaald is op de taak cijferreeksen. Een interactie effect met chronotype wordt niet gevonden, door een mogelijk te kleine steekproef.Show less
Het doel van deze studie was om de relatie te onderzoeken tussen slaapbeperking en het functioneren van het werkgeheugen bij kinderen. De onderzoeksgroep bestond uit 55 kinderen van acht tot en met...Show moreHet doel van deze studie was om de relatie te onderzoeken tussen slaapbeperking en het functioneren van het werkgeheugen bij kinderen. De onderzoeksgroep bestond uit 55 kinderen van acht tot en met elf jaar oud. Om het functioneren van het werkgeheugen te meten werd gebruik gemaakt van de test Cijferreeksen. De slaapduur is experimenteel gemanipuleerd door de kinderen gedurende drie dagen één uur eerder naar bed te laten gaan. Door middel van een logboek is de slaapduur berekend. De onderzoeksgroep is verdeeld in een groep waarbij de slaapduur met minimaal dertig minuten is beperkt (SB) en een groep waarbij de slaapduur niet voldoende is veranderd (GV). Allereerst was er geen significante relatie tussen de slaapduur en de prestatie op Cijferreeksen. Wel zorgde de kortere slaapduur voor een verminderd uitgeslapen gevoel in de SB groep. Daarnaast blijkt er een geringe samenhang in de gehele groep tussen de mate waarin de slaapbeperking is gelukt en de mate waarin de slaperigheid is toegenomen. Dit verband valt weg wanneer de groep wordt onderverdeeld in SB en GV. Geconcludeerd kan worden dat er geen aantoonbaar effect is van de kortere slaapduur op het werkgeheugen.Show less
In dit onderzoek wordt een antwoord gegeven op de vraag of de slaapduur van invloed is op de emotionele informatieverwerking bij schoolgaande kinderen tussen de acht en elf jaar oud ...Show moreIn dit onderzoek wordt een antwoord gegeven op de vraag of de slaapduur van invloed is op de emotionele informatieverwerking bij schoolgaande kinderen tussen de acht en elf jaar oud (steekproefgrootte N = 51). De normale slaapduur van de kinderen is gedurende een week gemeten, middels een slaaplogboek en actigrafie, en de slaapduur is vervolgens gemanipuleerd door middel van verandering van bedtijd in de avond gedurende enkele opeenvolgende dagen. De kinderen werden verzocht te slapen volgens een slaapschema waarbij ze enkele dagen één uur langer en daarna één uur korter dan gewoonlijk sliepen, of in omgekeerde volgorde, met daartussen een herstelperiode van vier dagen. De emotionele informatieverwerking, het proces waarbij de wereld wordt waargenomen en beoordeeld vanuit de emoties, eigenbelangen en zorgen, is gemeten middels de Ultimatum Game en de Face Reliability Task. De resultaten van dit onderzoek laten geen eenduidig beeld zien. Niet alle prestaties op de testen na de slaapbeperking en na de slaapverlenging verschillen significant met de prestaties na de normale slaap. De prestaties die wel verschillen laten daarnaast geen eenduidige richting zien. Zo reageerden de kinderen gemiddeld na de slaapbeperking op één voorstel van de Ultimatum Game positiever dan dat ze deden nadat ze normaal geslapen hadden. Deze uitkomst kan de gedachte echter bevestigen dat korter slapen kan leiden tot impulsievere reacties en snellere onjuiste responsen op emotionele stimuli. Ook de slaapverlenging zorgde ervoor dat de kinderen gemiddeld significant positiever reageerden op één voorstel. Dit komt overeen met de gedachte dat een langere slaapduur zorgt voor een betere controle en verwerking van emoties. Uit de resultaten is niet met zekerheid op te maken dat slaapverlenging zorgt voor een verschil in het beoordelen van gezichten. Door de resultaten uit eerdere onderzoeken wordt echter wel verwacht dat langer slapen zorgt voor contextueel juistere emotionele reacties en het makkelijker herkennen van gezichtsuitdrukkingen. Ondanks dat er nog vragen onbeantwoord blijven, wijst dit onderzoek er op dat een langere slaapduur zorgt voor verbetering in de emotionele informatieverwerking.Show less
Er is nog geen consensus bereikt over de opbouw van executieve functies (EF) bij jonge kinderen. Dit onderzoek onderzocht daarom, met behulp van de Nederlandse versie van de BRIEF-P, de...Show moreEr is nog geen consensus bereikt over de opbouw van executieve functies (EF) bij jonge kinderen. Dit onderzoek onderzocht daarom, met behulp van de Nederlandse versie van de BRIEF-P, de ontwikkeling van executieve functies bij 731 kinderen tussen de 2 en 5 jaar oud in Nederland. De resultaten bevestigden de verwachting dat de verschillende domeinen van EF via verschillende ontwikkelingspaden verlopen. Er werden resultaten gevonden die aansluiten bij een al eerder gevonden ontwikkelingspatroon, waarbij aandachtsprocessen zich als eerste ontwikkelen gevolgd door de ontwikkeling van achtereenvolgens het werkgeheugen, inhibitie, cognitieve flexibiliteit en planning. Voor het domein werkgeheugen werd een significant leeftijdseffect gevonden, waarbij de 4/5 jarigen significant lager scoorden dan de 2/3 jarigen. Deze resultaten geven meer inzicht in de (normale en afwijkende) ontwikkeling en opbouw van EF bij kinderen tussen de 2 en 5 jaar oud in Nederland. Meer onderzoek, waarbij gebruik wordt gemaakt van verschillende meetinstrumenten, is van belang om deze resultaten te bevestigen.Show less
Het doel van dit onderzoek was om de relatie te onderzoeken tussen slaapduur en het korte termijn geheugen en werkgeheugen bij kinderen. Een groep kinderen (57) van acht tot en met elf jaar is...Show moreHet doel van dit onderzoek was om de relatie te onderzoeken tussen slaapduur en het korte termijn geheugen en werkgeheugen bij kinderen. Een groep kinderen (57) van acht tot en met elf jaar is gevolgd met variatie in slaap gedurende drie opeenvolgende dagen per conditie (meer slaap, minder slaap en een basisconditie). Door gebruik van de test cijferreeksen is er gekeken naar het korte termijn geheugen (cijferreeksen voorwaarts) en werkgeheugen (cijferreeksen achterwaarts) tijdens de verschillende condities. De slaapduur is gemeten met behulp van een slaaplogboek (bijgehouden door ouders) en zes kinderen kregen ook een actometer. Kinderen bleken significant langer te slapen als ze een uur eerder naar bed gingen en significant korter als ze een uur later naar bed gingen, zowel gemeten met het logboek als met de actometers. Er is geen significante relatie gevonden tussen de slaapduur en de prestatie op cijferreeksen. In dit onderzoek is geen significant effect gevonden van korter of langer slapen op het korte termijn geheugen en het werkgeheugen.Show less
