Bachelor thesis | Film- en literatuurwetenschap (BA)
closed access
Deze studie bespreekt de verhouding tussen dieren en menselijke personages in drie verschillende romans: In ongenade van J.M. Coetzee, De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Milan Kundera en...Show moreDeze studie bespreekt de verhouding tussen dieren en menselijke personages in drie verschillende romans: In ongenade van J.M. Coetzee, De ondraaglijke lichtheid van het bestaan van Milan Kundera en Niemands bruid van Meg Rosoff. Het eerste hoofdstuk bevat een bespreking van belangrijke momenten uit de geschiedenis van het denken over mens en dier in het Westen, gevolgd door een bespreking van theorie over de mens-dierverhouding in de literatuur. In de hedendaagse discussie over de verhouding tussen mens en dier lijkt men zich nog af te zetten tegen de benaderingen van de relatie tussen mens en dier uit het verleden. In het verleden werd het dier namelijk overwegend beschouwd als inferieur aan de mens. Met deze vergelijking van drie romans hoop ik een bijdrage te leveren aan de discussie binnen de Animal Studies. In het tweede hoofdstuk worden de drie romans geanalyseerd. De deelvragen behandelen de aanleiding van dierbeschrijvingen in de romans; de verhouding tussen de visie op de relatie tussen mens en dier van de hoofdpersonages ten opzichte van de visie hierop van de roman als geheel; de ruimte die het dier biedt aan de lezer voor een andere invalshoek op het verhaal. In het derde hoofdstuk worden de romans vergeleken. De filosofische kern van de roman De ondraaglijke lichtheid van het bestaan ontvouwt zich in het plot. Deze structuur houdt ook in dat de dierbeschrijvingen steeds onderdeel uitmaken van filosofische weerspiegelen van het personage Tereza of van de externe verteller. De dierbeschrijvingen waarbij Tereza focaliseert zijn veelal gemotiveerd in haar herkenning van eigenschappen of omstandigheden bij zichzelf of bij het personage Tomas. De toegevoegde waarde van het dier lijkt in verschillen te liggen die zij tussen dier en mens ziet. Deze verschillen geven haar besef van een potentieel aanwezige andere wereld, en kan haar tot filosofische inzichten brengen over eigenschappen die dier en mens delen, zoals hun kwetsbaarheid. Ook kan het verschil betekenen dat zij bij de dieren iets aantreft wat zij bij mensen niet kan vinden, zoals de rust die hun cyclische tijdsbeleving met zich meebrengt. Daarenboven weerspiegelt de externe verteller op metaniveau over het gedrag en de beweegredenen van Tereza, en hoe zij zich tot dieren verhoudt. Voor het andere hoofdpersonage genaamd Tomas lijkt het dier minderwaardig aan de mens. Hij beschouwt de hond die hij voor Tereza heeft uitgezocht bijvoorbeeld geheel in de geest van de functie die hij aan het dier heeft toebedeeld: de band tussen hem en Tereza vergroten. Aan het begin van de roman In ongenade het hoofdpersonage David hij dieren als gelijkwaardig aan de mens te zien, maar als totaal anders. Mens en dier leven in zijn visie langs elkaar heen. In de loop van het verhaal gaat hij zich steeds meer in de dieren herkennen. Hier wil hij echter eerst niet aan, omdat hij dat ook zijn status, als iemand die in ongenade is gevallen, moet aanvaarden. Een symptoom hiervan is dat David geen aansluiting vindt bij andere personages. De afstand tussen David en andere menselijke personages is hierdoor vergroot. Aan het einde van de roman gaat David zich aan de dieren hechten. De dieren lijken echter niet meer functies te hebben dan die van abstractie, symbool en metafoor. De dieren zijn wel belangrijk in zoverre zij een proces in gang zetten bij het hoofdpersonage, maar dit wordt veroorzaakt door de gelijkenissen die het hoofdpersonage David ziet in de dieren. De dieren zetten daar wel een belangrijk proces in gang bij het hoofdpersonage, maar dit komt door gelijkenissen die het hoofdpersonage David ziet in de dieren. De dieren lijken niet meer functies te hebben dan die van abstractie, symbool en metafoor. In Niemands bruid staat de visie op de mens-dierrelatie voor het hoofdpersonage Pell in dienst van de mogelijkheden die het dier geeft om haar eigen keuzes te maken. Pell begrijpt dieren beter dan mensen, maar ze behandelt de dieren in haar gedrag niet als gelijken en blijft wel hun baas. Ze lijkt haar talent om dieren te begrijpen in te zetten om meer aansluiting te vinden bij mensen. Pell kijkt bijvoorbeeld hoe dieren op specifieke mensen reageren, om te zien of de mensen te vertrouwen zijn. Ook analyseert en beschrijft zij de overeenkomsten tussen dieren en mensen. Pells paard Jack is een dierlijke belichaming. De geschiedenis van het dier wordt beschreven, en zijn focalisatie wordt meermaals weergegeven. In zijn geschiedenis fungeert het dier als spiegel voor het personage Pell dat zich afzet tegen de rol die haar is toebedeeld door haar omgeving. In haar positie is Pell bovendien radicaal anders dan haar menselijke omgeving te noemen: zij zet zich af van de mensen, die zij als vreemd en onbetrouwbaar ervaart, en ze vindt herkenning bij dieren. De visie van de roman zelf is dat iemand, bijvoorbeeld door middel van dieren, kan leren om eigen keuzes te maken in het leven en als volwassene een plaats te vinden in de wereld.Show less
