Het plotseling verschijnen van portolaankaarten in de 13de en 14de eeuw houdt historici en cartografen al eeuwen bezig. Deze scriptie probeert een nieuw licht op dit mysterie te werpen, door de...Show moreHet plotseling verschijnen van portolaankaarten in de 13de en 14de eeuw houdt historici en cartografen al eeuwen bezig. Deze scriptie probeert een nieuw licht op dit mysterie te werpen, door de vroegste portolaankaarten te vergelijken met portolaanschriften en mappae mundi. Dit werk zal niet alleen een bijdrage leveren aan de herkomst van portolaankaarten, maar probeert ook de Nederlandstalige discussie hierin nieuw leven in te blazen. The sudden appearance of portolan charts in the 13th and 14th century has puzzled historians and cartographers for centuries. This thesis tries to shine a new light on this mystery, by comparing the earliest portolan charts with ‘portolano’ portolan writings and mappae mundi. This work will not only contribute to the search for the source of portolan charts, but will also attempt to revitalize the Dutch-language discussion on this topic.Show less
Het doel van deze scriptie betreft het bijdragen van kennis over de aard van voorburchten in het graafschap Holland en Zeeland tussen het jaar 1000 en 1573. Dit is van belang omdat er weinig bekend...Show moreHet doel van deze scriptie betreft het bijdragen van kennis over de aard van voorburchten in het graafschap Holland en Zeeland tussen het jaar 1000 en 1573. Dit is van belang omdat er weinig bekend is over voorburchten aangezien er in beperkte mate relevante archeologische en historische bronnen beschikbaar zijn. Daarnaast betreffen voorburchten binnen onderzoek naar kastelen een onderbelicht aspect omdat de focus vaak ligt op de hoofdburcht. Onderzoek naar voorburchten is relevant aangezien het bijdraagt aan een vollediger en accurater beeld van de functie, bouw- en bewoningsgeschiedenis van kastelen in Nederland. Tijdens het onderzoek is er nagegaan of bepaalde eigenschappen van in totaal 7 voorburchten in verband konden worden gebracht met het type kasteel, de functie van het kasteel, de sociale status van de eigenaren en de operationele periode van de voor- en hoofdburcht. De resultaten van het onderzoek lagen gedeeltelijk in lijn de met het gedane onderzoek naar voorburchten door bouwhistoricus Taco Hermans. Zo werd de voorburcht gebruikt voor defensieve, agrarische, huishoudelijke, religieuze en woongerelateerde functies. Verder zijn de vorm en oppervlakte en de oriëntatie van de voorburcht ten opzichte van de hoofdburcht en de toegangsweg onderzocht.Show less
Aan het einde van de vijftiende eeuw vond er een grote wijziging plaats in de manier waarop de Leidse stedelijke overheid zijn jaarlijkse financiën controleerde. In het jaar 1497 werd de...Show moreAan het einde van de vijftiende eeuw vond er een grote wijziging plaats in de manier waarop de Leidse stedelijke overheid zijn jaarlijkse financiën controleerde. In het jaar 1497 werd de gebruikelijke inspectie vervangen door een set procedures, regels en methoden die gebaseerd waren op de stijl van afhoren die binnen de landsheerlijke rekenkamers gehanteerd werd. Getuigen hiervan zijn de vele aantekeningen die vanaf deze tijd de marges van de stadsrekeningen sieren en later ook in de marges van gasthuisrekeningen te zien zijn. In deze scriptie is aan de hand van wetboeken, bestuurlijke bronnen en een stilistische analyse van rekeningen onderzocht hoe de controle met deze stijl van afhoren, aangeduid als de ‘Bourgondische rekenstijl’, naar Leiden en later ook binnen de stedelijke overheid verspreid werd. In de conclusie is gekeken hoe dit verspreiden verklaard kan worden. Hiernaast wordt er in dit stuk ook beargumenteerd wat voor mogelijke impact het in gebruik nemen van deze nieuwe rekenstijl had voor de verspreiding van pragmatische geletterdheid in de Leidse samenleving.Show less
De Russische Federatie zoekt naar identiteit en legitimiteit. Na de val van de Sovjet-Unie kon Rusland zichzelf niet meer als grootmacht rekenen en bleek de ideologische, culturele, en politieke...Show moreDe Russische Federatie zoekt naar identiteit en legitimiteit. Na de val van de Sovjet-Unie kon Rusland zichzelf niet meer als grootmacht rekenen en bleek de ideologische, culturele, en politieke basis die het communisme had verschaft niet meer toepasbaar op de nieuwe democratische staat. Het was tevens niet mogelijk om terug te keren naar het keizerlijke Rusland. De Federatie moest een nieuwe identiteit en bijbehorende legitimiteit opbouwen. Door een verbinding te zoeken met het middeleeuwse verleden kan het idee van een Russische democratie worden verworpen en de aanwezigheid van een autocraat in het Kremlin worden gelegitimeerd. Dit kan onder andere worden gedaan door het produceren van culturele producten als films, waarin bepaalde narratieven kunnen bijdragen aan de manier waarop het verleden wordt gezien. In deze scriptie werden drie films geanalyseerd die betrekking hadden op het Russische middeleeuwse verleden. Deze waren 1612: Khroniki Smutnogo Vremeni, Viking (2016) en Legenda O Kolovrate (2018). Over elk van de films is een case study geschreven. Hierin werd gekeken naar zowel specifieke als schematische narratieven om conclusies te kunnen trekken over de manier waarop de afbeelding van de Middeleeuwen bijdraagt aan de identiteitsvorming in de Russische Federatie. In de sectie over specifieke narratieven werden elementen bekeken die uniek waren voor de respectievelijke films. In de analyse van schematische narratieven werden vergelijkingen gemaakt met bestaande opvattingen en terugkerende narratieven binnen de Russische geschiedschrijving. Uit dit onderzoek is gebleken dat bepaalde elementen van de Russische identiteit in deze films worden benadrukt, zoals religie, militaire vaardigheden, en de unieke Russische geest. Verder worden er duidelijke linken gelegd tussen de moderne Russische Federatie en het keizerlijke zowel als vroeg-middeleeuwse verleden van het Kievse Rijk. Dit werd gedaan door middel van het bewerkstelligen van verwijzingen naar het heden.Show less
In deze scriptie wordt naar de criminaliteit in de vijftiende eeuw in Leiden gekeken. Er wordt een vergelijking gemaakt tussen de misdaad in een periode van economische voorspoed, 1450-1454, en een...Show moreIn deze scriptie wordt naar de criminaliteit in de vijftiende eeuw in Leiden gekeken. Er wordt een vergelijking gemaakt tussen de misdaad in een periode van economische voorspoed, 1450-1454, en een periode van economische neergang, 1480-1484. Hiervoor zijn de veroordelingen uit beide perioden, gevonden in de correctieboeken en zoenboeken uit het rechterlijk archief van Leiden, getranscribeerd, gecategoriseerd en vergeleken. Op deze manier is er gekeken wat de verschillen zijn met betrekking tot de misdaad in deze twee perioden en worden voor deze verschillen verklaringen gezocht. Deze verklaringen blijken uiteindelijk te maken te hebben met de veranderende rol van de overheid en haar beleid bij het noteren en behandelen van misdaad in deze periode in combinatie met en in reactie op de omstandigheden.Show less
This study researches the role of accountability in several late medieval middle Dutch texts. The thesis underlines the importance of cultural factors like religion and honor in the thinking about...Show moreThis study researches the role of accountability in several late medieval middle Dutch texts. The thesis underlines the importance of cultural factors like religion and honor in the thinking about accountability of medieval officials.Show less
Tijdens de vijftiende eeuw, de tijd van de Moderne Devotie, onderging de abdij van Rijnsburg verscheidende externe pogingen om de abdij te hervormen. Elke poging werd tegemoet getreden door de...Show moreTijdens de vijftiende eeuw, de tijd van de Moderne Devotie, onderging de abdij van Rijnsburg verscheidende externe pogingen om de abdij te hervormen. Elke poging werd tegemoet getreden door de abdis en de nonnen met fel verzet. Hoe zag dit verzet eruit, en hoe valt de houding van de abdis (en haar bondgenoten) te verklaren?Show less
Boethius was een van de meest invloedrijke muziektheoretici van de vroege Middeleeuwen. In dit stuk zullen we zien hoe Boethius met zijn werk De Institutione Musica het muziekonderwijs van de rest...Show moreBoethius was een van de meest invloedrijke muziektheoretici van de vroege Middeleeuwen. In dit stuk zullen we zien hoe Boethius met zijn werk De Institutione Musica het muziekonderwijs van de rest van de Middeleeuwen beïnvloed heeft. Hierbij word gekeken naar teksten geïnspireerd op De Institutione Musica, muziektheoretici die Boethius noemen in hun werk en hoe muziek en daarmee Boethius behandeld werd op universiteiten.Show less
Het genre van de Middelnederlandse dialoog bood de schrijvers de mogelijkheid om ook 'outsiders' zoals vrouwen een belangrijke rol te laten spelen. In deze scriptie wordt hun rol geanalyseerd en in...Show moreHet genre van de Middelnederlandse dialoog bood de schrijvers de mogelijkheid om ook 'outsiders' zoals vrouwen een belangrijke rol te laten spelen. In deze scriptie wordt hun rol geanalyseerd en in verband gebracht met het vraagstuk omtrent gezag.Show less
In deze scriptie is getracht om de organisatie van het Gelderse leger in de jaren 1420 tot en met 1440 uiteen te zetten. Ook welke eenheden het leger van Gelre gebruikte in zijn oorlogen en de rol...Show moreIn deze scriptie is getracht om de organisatie van het Gelderse leger in de jaren 1420 tot en met 1440 uiteen te zetten. Ook welke eenheden het leger van Gelre gebruikte in zijn oorlogen en de rol van de vorst bij de organisatie van het leger komen aan bod.Show less
De sociaal-economische geschiedenis van laatmiddeleeuws Friesland kent twee klassieke problemen: de oorsprong en het karakter van de lokale elite, de hoofdelingen, en de economische positie en...Show moreDe sociaal-economische geschiedenis van laatmiddeleeuws Friesland kent twee klassieke problemen: de oorsprong en het karakter van de lokale elite, de hoofdelingen, en de economische positie en sociale relevantie van vrije boeren, de eigenerfden, die een laag onder deze hoofdelingen vormden. De hoofdelingen zijn in de Friese historiografie nog altijd het onderwerp van een langdurig debat. De eigenerfden worden in de literatuur wel genoemd maar zijn nooit grondig onderzocht. Deze scriptie onderzoekt de gelaagdheid van deze samenleving door gebruik te maken van een fiscale grondboekhouding uit 1511, die voor dit doel is omgezet in een ruimtelijke database. Met gebruik van een Geografische Informatiesysteem (GIS) en genoemde grondboekhouding wordt in twee zorgvuldig geselecteerde gebieden het bezit van beide groepen gereconstrueerd. Vervolgens wordt gekeken wat deze reconstructie duidelijk maakt over de positie van hoofdelingen en eigenerfden.Show less
Rentmeesters moesten elk jaar verantwoording afleggen aan de desbetreffende vorst. In het begin werden rekeningen van Holland, Zeeland en Henegouwen afgehoord door de graaf en de Raad. De graaf en...Show moreRentmeesters moesten elk jaar verantwoording afleggen aan de desbetreffende vorst. In het begin werden rekeningen van Holland, Zeeland en Henegouwen afgehoord door de graaf en de Raad. De graaf en zijn raadsleden hoorden letterlijk af, hoe de rentmeester zijn rekeningen oplas. Met de komst van de Bourgondische hertogen veranderde het afhoren van de rekening naar het intensief controleren ervan door specialisten. Dit resulteerde uiteindelijk in het ontstaan van de Rekenkamer. Dit onderzoek wordt geanalyseerd in hoeverre de cultuur van rekenschap veranderde in Zeeland in de periode van de Bourgondische hertogen?Show less
In het Noorden van Delft bevindt zich de middeleeuwse vindplaats Altena. Altena is vanaf circa 1200 bewoond. De bewoners van Altena bezaten na 1435 een hoge sociaal economische positie. Vanaf 1435...Show moreIn het Noorden van Delft bevindt zich de middeleeuwse vindplaats Altena. Altena is vanaf circa 1200 bewoond. De bewoners van Altena bezaten na 1435 een hoge sociaal economische positie. Vanaf 1435 is de vindplaats een kasteel te noemen. Voor deze datum is het onbekend wat de status van de bewoners is. Dit onderzoek is erop gericht om aan de hand van het aardewerk te achterhalen wat de sociaal economische positie van de bewoners van voor 1435 was.Show less
Het onderzoek is gebaseerd op een vergelijking tussen twee geschiedwerken, uit en over Holland. Enerzijds het Gouds Kroniekje; een Laatmiddeleeuws geschiedwerk waarvan het eerste handschrift...Show moreHet onderzoek is gebaseerd op een vergelijking tussen twee geschiedwerken, uit en over Holland. Enerzijds het Gouds Kroniekje; een Laatmiddeleeuws geschiedwerk waarvan het eerste handschrift dateert uit het jaar 1463 en geschreven is door een voor ons onbekende auteur. Dit handschrift heb ik ook gebruikt voor mijn onderzoek. Het andere geschiedwerk is een bron uit de Vroegmoderne periode, waarvan ik een editie uit 1636 zal gebruiken. De titel is: Beschrivinge van ovt Batavien met de antiquiteyten vandien. Dit werk is geschreven door Jacob Duym en Petrus Scriverius. Door middel van een vergelijking tussen deze twee geschiedwerken kijk ik of er gesproken kan worden van continuïteit, of dat er juist een breuk zichtbaar is tussen de Laatmiddeleeuwse en Vroegmoderne geschiedschrijving in Holland.Show less
Specerijen zijn belangrijk voor de geschiedenis om drie redenen. Allereerst brachten ze op grote schaal verschillende culturen van de westerse, oosterse en zuidelijke werelden samen. Deze...Show moreSpecerijen zijn belangrijk voor de geschiedenis om drie redenen. Allereerst brachten ze op grote schaal verschillende culturen van de westerse, oosterse en zuidelijke werelden samen. Deze ontmoetingen konden positief en harmonieus zijn, maar waren soms schadelijk en desastreus. Ten tweede stimuleerde de uitwisseling van specerijen de economische globalisatie waarbij acties in een gebied van de wereld grote gevolgen hadden voor mensen en gebeurtenissen op een ander afgelegen continent. Ten slotte veranderden specerijen de eetgewoontes van mensen die nieuwe culinaire ervaringen opdeden als gevolg van de handel, waardoor hun manier van het klaarmaken, eten en waarderen van voedsel veranderden. De geschiedschrijving hierover heeft zich lange tijd beperkt tot de handel in specerijen en de verhalen van individuen. Binnen het debat over specerijen in de middeleeuwen heeft zich echter een verschuiving voorgedaan. De nadruk is meer komen te liggen op het waarom van de handel. Jack Turner en Paul Freedman hebben grofweg drie redenen gegeven, namelijk smaak, aanzien en medicijn. In deze scriptie ben ik in het tiende eeuwse Arabische Kitab al-tabikh (Het boek der gekookte gerechten) van al-Warraq, het Franse boek Du fait de cuisine (Over koken) uit 1420 van Chiquart en het gedrukte Middelnederlandse Notabel boecxken van cokereyen (Opmerkelijke kookboek) uit omstreeks 1514 van vermoedelijk Thomas Vander Noot op zoek gegaan naar het gebruik van de zeven meest gebruikte middeleeuwse specerijen, namelijk peper, kaneel, kruidnagel, nootmuskaat, saffraan, gember en foelie, om te kijken in welke context van Turner en Freedman ze daadwerkelijk werden gebruikt. Mijn onderzoeksvraag was: werden de specerijen in de recepten uit de middeleeuwse kookboeken vooral ingezet vanwege hun smaak, hun vermeende medicinale krachten of vanwege het aanzien dat ze opleverden? Op deze manier hoopte ik de smaak van de middeleeuwen aan de hand van het gebruik van specerijen in de kookboeken vast te kunnen stellen.Show less
From the beginning of the 13th century, the Duke of Brabant started his conquest in Northern-Brabant (Netherlands). He was very successful in getting noble lords and church properties under his...Show moreFrom the beginning of the 13th century, the Duke of Brabant started his conquest in Northern-Brabant (Netherlands). He was very successful in getting noble lords and church properties under his authority. Nevertheless, some ‘heerlijkheden’, such as Geldrop, Boxtel, Bakel and Sterksel, remained in the possession of another ruler or religious institution and the Duke didn’t manage to exercise his authority here. You may wonder if these different political structures really had impact on the daily life and material culture of ‘ordinary’ people. This can be examined in various ways. In this thesis I compared the development of the farmhouse-plans in the Duchy of Brabant with the farmhouse-plans of the ‘heerlijkheden’ that were not under his authority. The farmhouse-plans found in Geldrop, Boxtel, Bakel and Sterksel were compared with the MDS-typology and the Hallehuisgroup. The MDS-typology is a typology of farmhouse-plans in the high Middle Ages, containing the types H0 up to H4, used as a standard for farmhouse-types in Brabant. Each type has its own characteristics and date. The Hallehuisgroup is a type of house which appears in Brabant from 1250, after the last type of the MDS-typology, H4, has disappeared. Barely no difference was found between de farmhouse-plans from the case-studies and the MDS-typology and Hallehuisgroup. Two farms were found in Geldrop which can be attributed type H2 from MDS-typology in terms of shape and date. In Boxtel three farms were found, two of the H2 type and one of the H4 type, which also can be placed in the MDS-typology in terms of shape and date. Some exceptions were found in Bakel. Two of the ten farmhouse-plans in Bakel didn’t fit in the MDS-typology. In addition, type H4 of the MDS-typology occurred here earlier than usual. Two historical farms were examined in Sterksel. The oldest, complete, plan dates from the earliest 13th century and fits in the Hallhuisgroup. Although more research is needed, it can be stated that the political structures in de Duchy of Brabant did not have impact on the daily life and the material culture of the ‘ordinary’ people, reflected in de farmhouse-plans.Show less
